PM Pik Vima: शेतकरी मित्रांनो, आपण सर्वच शेतकरी आहात आणि आपल्याला शेतीची महत्त्वाची जबाबदारी आहे. शेती करताना निसर्गावर अवलंबून राहावं लागतं. कधी अतिवृष्टी, कधी पावसाचा खंड, तर कधी रोगराईमुळे आपल्या पिकांचे मोठ्या प्रमाणात नुकसान होतं. या अडचणींवर मात करण्यासाठी आणि शेतकऱ्यांना आर्थिक मदत करण्यासाठी सरकारने ‘प्रधानमंत्री पीक विमा योजना’ सुरू केली आहे.
प्रधानमंत्री पीक विमा योजना शेतकऱ्यांच्या पिकांचे संरक्षण करण्यासाठी आणि त्यांना नुकसानभरपाई देण्यासाठी महत्त्वपूर्ण आहे. या लेखात आपण या योजनेची संपूर्ण माहिती, बदल, लाभ, आणि शेतकऱ्यांनी विचारलेल्या प्रश्नांची उत्तरे जाणून घेऊ.
प्रधानमंत्री पीक विमा योजना काय आहे?
प्रधानमंत्री पीक विमा योजना (PMFBY) ही योजना 2016 मध्ये सुरू करण्यात आली. या योजनेचा मुख्य उद्देश शेतकऱ्यांना पिकांच्या नुकसानीपासून आर्थिक संरक्षण देणं आहे. नैसर्गिक आपत्तीमुळे झालेलं पिकांचं नुकसान, कीडरोगांचा प्रादुर्भाव, आणि पिकांच्या वाढीवर असणारा धोका कमी करणं हे या योजनेचे उद्देश आहेत.
योजनेच्या अंतर्गत शेतकऱ्यांना दोन स्तरावर मदत मिळते:
- अग्रिम 25% भरपाई
- उर्वरित 75% नुकसान भरपाई
कधी मिळतो अग्रिम 25%?
जर एखाद्या भागात अतिवृष्टी, पावसाचा खंड, रोगराई यामुळे पिकांचं मोठ्या प्रमाणात नुकसान झालं असेल, तर त्या भागातील महसूल मंडळात अधिसूचना काढली जाते. या अधिसूचनेच्या आधारे शेतकऱ्यांना 25% अग्रिम रक्कम दिली जाते. ही रक्कम शेतकऱ्याच्या बँक खात्यात जमा होते.
अग्रिम 25% रक्कम मिळण्यासाठी खालील अटी असतात:
- त्या भागात अधिसूचना काढली गेली पाहिजे.
- महसूल मंडळाच्या सर्वेक्षणानुसार नुकसान झालं पाहिजे.
उर्वरित 75% कधी मिळते?
शेतकऱ्यांना पुढे प्रश्न पडतो की उर्वरित 75% भरपाई कधी मिळणार? 25% रक्कम दिल्यानंतर उर्वरित नुकसान भरपाई मंजूर होण्यासाठी शेतकऱ्यांनी मागणी केली पाहिजे. या भरपाईसाठी पीक कापणी प्रयोग घेतले जातात. या प्रयोगाच्या आधारावर गेल्या सात वर्षांच्या सरासरी उत्पादनाच्या तुलनेत पिकांचे उत्पादन किती घटलं आहे, हे पाहिलं जातं.
जर सरासरी उत्पादन कमी असेल तर उर्वरित रक्कम मंजूर होते. मात्र, हे सर्व महसूल मंडळाच्या निर्णयावर अवलंबून असतं. जर महसूल मंडळाने 25% अग्रिम रक्कम दिली असेल आणि उर्वरित पीक विमा मंजूर झाला नसेल तर 75% रक्कम मिळत नाही.
महत्त्वाचे बदल
पीक विमा योजनेत काही महत्त्वाचे बदल केले गेले आहेत. पूर्वी ज्या प्रमाणात पिकांची अवस्था पाहून टक्केवारी ठरवली जायची, त्यात आता थोडा बदल करण्यात आला आहे. आता कोणत्याही अवस्थेत असलेल्या पिकांसाठी समान नुकसान टक्केवारी ठेवली जाते.
यापूर्वी रँडम सर्वेक्षणावर आधारित अधिसूचना काढून 25% अग्रिम रक्कम दिली जायची. मात्र, या रक्कमेच्या वितरणात बदल झाला आहे. जर एखाद्या महसूल मंडळात पिकांचे नुकसान मोठ्या प्रमाणात झालं असेल, तर त्या मंडळातील शेतकऱ्यांना 25% रक्कम थेट खात्यात दिली जाते.
वैयक्तिक क्लेम प्रक्रिया
काही शेतकरी वैयक्तिक क्लेम करतात. हे क्लेम शेतकऱ्यांच्या पिकांच्या नुकसानीच्या प्रमाणावर आधारित असतात. जर एखाद्या शेतकऱ्याने वैयक्तिक क्लेम केला असेल, तर त्याचा निकाल शेतकरी केलेल्या दाव्यानुसार दिला जातो.
जर पीक विमा क्लेमसाठी 25% पेक्षा जास्त क्षेत्रावर नुकसान झालं असेल, तर त्या भागातील शेतकऱ्यांना विमा मिळण्याची शक्यता असते. मात्र, हा क्लेम क्षेत्रावरून गणना करून मंजूर केला जातो.
शेवटी 75% मिळण्याबाबत विचार
शेतकरी मित्रांनो, 25% मिळाल्यानंतर शेतकऱ्यांना कायमच विचार पडतो की 75% उर्वरित रक्कम कधी मिळेल? यासाठी महसूल मंडळ, नुकसान टक्केवारी, उत्पादन घट, आणि सर्वेक्षण यांवर अवलंबून असतं. जर महसूल मंडळाने नुकसान मोठ्या प्रमाणात झालं असल्याचं दाखवलं तर 75% रक्कम मिळू शकते. मात्र, काही वेळा जर पूर्वी दिलेली रक्कम जास्त असेल आणि उर्वरित नुकसान कमी असेल तर शेतकऱ्यांना अतिरिक्त रक्कम मिळत नाही.
नवीन नियम आणि फरक
नवीन नियमांनुसार वैयक्तिक क्लेम प्रक्रिया अधिक सुव्यवस्थित केली आहे. एकरावर आधारित नुकसान, नैसर्गिक आपत्तीचे प्रमाण, आणि पिकांच्या नुकसानीची गणना या गोष्टींचा विचार करून विमा रक्कम निश्चित केली जाते.
काही वेळा, शेतकऱ्यांना अगोदर 25% मिळालं असेल आणि उर्वरित 75% मिळणार का असा प्रश्न पडतो. जर पूर्वी मिळालेली रक्कम जास्त असेल, तर उर्वरित रक्कम कापली जात नाही. मात्र, जास्त मंजूर झाल्यास ती मिळू शकते.
जिल्हास्तरीय निर्णय
पीक विमा मंजुरीसाठी जिल्हास्तरीय समित्या कार्यरत असतात. या समित्या शेतकऱ्यांच्या मागणीनुसार निर्णय घेतात. महसूल मंडळाकडून अंतिम अहवाल आल्यानंतर, जर त्या मंडळात नुकसान मोठ्या प्रमाणात झालं असेल तर सर्व शेतकऱ्यांना पीक विमा मंजूर होतो.
मात्र, अशा स्थितीत सुद्धा काही वेळा वैयक्तिक क्लेम नोंदवले गेले नाहीत तर त्या शेतकऱ्यांना विमा मिळण्याची शक्यता कमी असते.
निष्कर्ष
प्रधानमंत्री पीक विमा योजना शेतकऱ्यांसाठी अत्यंत महत्त्वाची आहे. शेतकऱ्यांनी या योजनेचा फायदा घ्यावा आणि पिकांचे नुकसान झाल्यास योग्य क्लेम प्रक्रिया करून आर्थिक संरक्षण घ्यावं. शेतकऱ्यांनी आपले क्लेम वेळेवर दाखल करावेत आणि पीक कापणी प्रयोगानुसार नुकसानीचं योग्य गणनं करावं.
आशा आहे की ही माहिती आपल्याला उपयुक्त ठरेल. शेतकरी मित्रांनो, या संदर्भात काही शंका असतील तर नक्कीच विचारू शकता. आपले प्रश्न आम्हाला कमेंट्समध्ये कळवा, आम्ही त्यांचं निरसन करण्याचा प्रयत्न करू.