Maharashtra Vidhansabha Nivadnuk Date : देशाचे मुख्य निवडणूक आयुक्त राजीव कुमार यांनी दिल्लीतील विज्ञान भवनात आयोजित पत्रकार परिषदेत महाराष्ट्र आणि झारखंड विधानसभा निवडणुका 2024 च्या कार्यक्रमाची घोषणा केली. या निवडणुका पारदर्शक आणि निष्पक्ष पद्धतीने पार पडतील यावर भर दिला आहे. या निवडणुकांसाठी त्यांनी काही महत्त्वपूर्ण मुद्दे मांडले, ज्यामुळे मतदारांना आणि राजकीय पक्षांना या निवडणुकांची प्रक्रिया अधिक स्पष्ट झाली आहे.
महाराष्ट्र विधानसभा निवडणुका 2024
राजीव कुमार यांच्या घोषणेनुसार, महाराष्ट्रातील विधानसभा निवडणूक एकाच टप्प्यात होणार आहे. 20 नोव्हेंबर 2024 रोजी राज्यभर मतदान होईल आणि 23 नोव्हेंबरला मतमोजणी पार पडेल. त्यामुळे 26 नोव्हेंबरपर्यंत महाराष्ट्रात नवे सरकार स्थापन होण्याची शक्यता आहे. महाराष्ट्र विधानसभा निवडणुका 2024 साठी अर्ज दाखल करण्याची प्रक्रिया 22 ऑक्टोबरपासून सुरू होईल, तर अर्ज दाखल करण्याची अंतिम तारीख 29 ऑक्टोबर असेल. 30 ऑक्टोबरला अर्जांची छाननी होणार असून 4 नोव्हेंबरपर्यंत उमेदवार आपला अर्ज मागे घेऊ शकतील.
झारखंड विधानसभा निवडणुका
झारखंडमध्ये मात्र विधानसभा निवडणुका दोन टप्प्यांमध्ये होणार आहेत. झारखंडमध्ये एकूण 81 विधानसभा जागांसाठी निवडणूक होईल. या निवडणुकांचे अधिकृत वेळापत्रक देखील जाहीर करण्यात आले आहे.
महाराष्ट्र विधानसभेची मुदत आणि निवडणूक प्रक्रिया
महाराष्ट्र विधानसभेची मुदत 26 नोव्हेंबर रोजी संपुष्टात येत आहे. त्यामुळे मुख्य निवडणूक आयुक्तांनी जाहीर केले आहे की, या आधीच संपूर्ण निवडणूक प्रक्रिया पूर्ण होईल. मतमोजणीनंतर राज्यात कोणाचे सरकार स्थापन होणार हे निश्चित होईल. त्यामुळे महाराष्ट्रातील विधानसभेचे चित्र 23 नोव्हेंबरपर्यंत स्पष्ट होईल.
मतदान केंद्रांची संख्या आणि मतदारांची माहिती
महाराष्ट्रात एकूण 5,279 ठिकाणी 10,186 मतदान केंद्र असतील. यातील 4,264 मतदान केंद्रे शहरी भागात असतील, तर 5,582 मतदान केंद्रे ग्रामीण भागात असतील. एका मतदान केंद्रावर सरासरी 960 मतदार असतील. महाराष्ट्रातील एकूण मतदार संख्या 9 कोटी 63 लाख आहे, त्यापैकी 4 कोटी 66 लाख महिला आहेत तर 4 कोटी 97 लाख पुरुष आहेत. त्यात 18 ते 19 वयोगटातील पहिल्यांदा मतदान करणाऱ्या 20 लाख 93 हजार मतदारांचा समावेश आहे. तरुण मतदारांची संख्या वाढत चालली आहे, ज्यामुळे निवडणुकीत त्यांचा सहभाग वाढणार आहे.
4M फॉर्म्युला: निवडणूक प्रक्रियेतील पारदर्शकता
मुख्य निवडणूक आयुक्त राजीव कुमार यांनी 4M तत्वांची माहिती दिली, ज्याचा उपयोग निवडणूक प्रक्रियेत केला जाणार आहे. हे 4M म्हणजे मसल (बळाचा वापर), मनी (पैशांचा वापर), मिसइन्फॉर्मेशन (गैरसमज) आणि मॉडेल कोड ऑफ कंडक्ट (नियमांचे उल्लंघन). या सर्व गोष्टींवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी आयोगाने विशेष उपाययोजना केल्या आहेत. निवडणुका पारदर्शक आणि निष्पक्ष होण्यासाठी या फॉर्म्युल्याचा उपयोग करण्यात येणार आहे.
मतदान केंद्रांवरील सोयी-सुविधा
मुख्य निवडणूक आयुक्तांनी स्पष्ट केले की, मतदान केंद्रांवर मतदारांसाठी आवश्यक सोयी-सुविधा पुरवण्याची तयारी केली जात आहे. विशेषतः ज्या ठिकाणी रांगा लागतात, त्या ठिकाणी मतदारांना बसण्यासाठी खुर्ची-बेंच ठेवण्यात येणार आहेत. तसेच, मुंबईतील मतदान केंद्रांवर ही व्यवस्था सुनिश्चित केली जाईल. 85 वर्षांवरील मतदारांसाठी विशेष सोयी दिल्या जाणार आहेत, ज्या अंतर्गत ते मतदान केंद्रावर न जाता पोस्टाने मतदान करू शकतील. यासाठी फॉर्म 12D भरावा लागेल आणि त्यांना सर्व मदत मिळवून दिली जाईल.
तंत्रज्ञानाचा वापर
निवडणूक प्रक्रियेत तंत्रज्ञानाचा मोठा वापर केला जाणार आहे. मतदारांना मतदान केंद्राची माहिती, मतदार यादीतील नाव, इत्यादी सर्व माहिती ‘वोटर हेल्पलाइन’ अ‍ॅपवरून मिळवता येईल. याशिवाय, ‘सी-विजिल’ नावाचे एक अ‍ॅप लाँच करण्यात आले आहे. या अ‍ॅपवरून मतदार निवडणुकीदरम्यान होणाऱ्या कोणत्याही अनियमिततेची तक्रार करू शकतात. फोटो अपलोड करून 90 मिनिटांत निवडणूक आयोगाची टीम त्या ठिकाणी पोहोचेल आणि कारवाई करेल.
उमेदवारांची गुन्हेगारी पार्श्वभूमी
ज्या उमेदवारांची गुन्हेगारी पार्श्वभूमी आहे, त्यांनी आपली माहिती वृत्तपत्रात प्रकाशित करणे बंधनकारक असेल. मतदारांना आपल्या उमेदवारांची पार्श्वभूमी माहित असणे महत्त्वाचे असल्याचे आयोगाचे मत आहे. त्यामुळे अशा उमेदवारांना त्यांची पार्श्वभूमी सार्वजनिक करावी लागेल.
सुट्टीच्या दिवशी मतदान न ठेवण्याची मागणी
राजकीय पक्षांनी निवडणूक आयोगाकडे मागणी केली होती की, मतदान शनिवार, रविवार किंवा सुट्टीच्या दिवशी ठेवू नये. यामुळे मतदार फिरण्यासाठी किंवा इतर कामांसाठी बाहेर जातात आणि मतदानाचे प्रमाण घटते. ही मागणी मान्य करून निवडणूक आयोगाने मतदान 20 नोव्हेंबर रोजी ठेवले आहे, जे बुधवार आहे. विशेषत: शहरी भागातील मतदानाचा टक्का कमी होत असल्याने ही मागणी योग्य ठरली आहे.
शहरी आणि ग्रामीण मतदानातील फरक
मुख्य निवडणूक आयुक्तांनी शहरी भागातील मतदानाच्या टक्केवारीवर चिंता व्यक्त केली आहे. विशेषत: मुंबईतील कुलाबा, पुणे, ठाणे यांसारख्या ठिकाणी सरासरीपेक्षा कमी मतदान होते. यावर उपाययोजना करण्याचे आश्वासन त्यांनी दिले आहे. आयोगाने मतदानाची टक्केवारी वाढवण्यासाठी अनेक प्रयत्न सुरू केले आहेत.
निष्कर्ष
राजीव कुमार यांच्या पत्रकार परिषदेतील मुद्दे पाहता, महाराष्ट्र आणि झारखंडमधील विधानसभा निवडणुका 2024 पारदर्शक आणि निष्पक्षपणे पार पडतील, असे दिसते. आयोगाने घेतलेल्या सर्व निर्णयांमुळे मतदारांचा सहभाग वाढेल आणि निवडणूक प्रक्रियेत पारदर्शकता नक्कीच राहील. मतदारांची जबाबदारी आहे की त्यांनी मतदानाचा हक्क बजावावा आणि लोकशाही प्रक्रियेत सक्रिय सहभाग घ्यावा.
महाराष्ट्रातील निवडणूक एकाच टप्प्यात 20 नोव्हेंबरला होईल. त्यामुळे मतदारांनी तयारी करावी आणि आपल्या मतांचा योग्य वापर करावा.