Achar Sanhita Mhanje Kay : मित्रांनो, महाराष्ट्रात येणाऱ्या विधानसभा निवडणुकीचा कार्यक्रम जाहीर करण्यात आला आहे. 20 नोव्हेंबर 2024 रोजी राज्यात मतदान होणार आहे, आणि 23 नोव्हेंबर रोजी मतमोजणी होऊन निकाल जाहीर केला जाणार आहे. निवडणूक आयोगाने 22 ऑक्टोबर 2024 रोजी निवडणुकीच्या तारखा जाहीर केल्यानंतर लगेचच आचार संहिता लागू झाली आहे. आज आपण आचार संहिता म्हणजे काय, तिचे नियम आणि ती लागू झाल्यानंतर काय बदल होतात याची सविस्तर माहिती घेणार आहोत.
आचार संहिता म्हणजे काय?
आचार संहिता म्हणजे निवडणुका निष्पक्ष आणि पारदर्शक ठेवण्यासाठी निवडणूक आयोगाने घालून दिलेली नियमावली. ही नियमावली सर्व राजकीय पक्ष, उमेदवार, आणि सरकारी अधिकाऱ्यांसाठी बंधनकारक असते. आचार संहिता लागू झाल्यानंतर सत्ताधारी पक्षांना कोणत्याही सरकारी योजनेच्या घोषणा करता येत नाहीत आणि सार्वजनिक संसाधनांचा वापर निवडणूक प्रचारासाठी करता येत नाही.
आचार संहितेचे प्रमुख नियम:
- सरकारी योजनांची घोषणा थांबवणे:
- आचार संहिता लागू झाल्यानंतर सत्ताधारी पक्ष नवीन सरकारी योजना किंवा विकासकामांच्या घोषणा करू शकत नाही.
- कोणत्याही सरकारी संसाधनांचा वापर प्रचारासाठी करता येत नाही.
- प्रचारासाठी सरकारी वाहने व इतर संसाधनांचा वापर टाळणे:
- सरकारी गाड्या, बंगले, विमाने आदी साधनांचा वापर निवडणूक प्रचारासाठी करता येत नाही.
- धार्मिक, जातीय मुद्द्यांचा वापर टाळणे:
- निवडणुकीत कोणताही उमेदवार धर्म, जात, किंवा पंथाच्या आधारावर मत मागू शकत नाही.
- यामुळे समाजात तणाव निर्माण होण्याची शक्यता असते, त्यामुळे या गोष्टींवर कडक बंदी असते.
- प्रचार सभांसाठी परवानगी आवश्यक:
- प्रचार सभा, मिरवणुका किंवा रॅली घेण्यासाठी पोलिसांकडून आणि संबंधित अधिकाऱ्यांकडून परवानगी घेणे आवश्यक आहे.
- वस्तू किंवा पैसे वाटपावर बंदी:
- प्रचाराच्या दरम्यान किंवा मतदानाच्या दिवशी उमेदवारांकडून पैसे किंवा वस्तूंचे वाटप केल्यास कारवाई होऊ शकते.
- मतदानाच्या दिवशी विशेष नियम:
- मतदानाच्या दिवशी कोणत्याही प्रकारच्या प्रचार साहित्याचा वापर मतदान केंद्राच्या जवळ करता येत नाही.
- मतदान केंद्राजवळ उमेदवार किंवा पक्षाचे प्रतिनिधी उपस्थित राहू शकत नाहीत.
- दारू विक्रीवर बंदी:
- मतदानाच्या दिवशी आणि त्याच्या आदल्या दिवशी दारू विक्रीवर बंदी असते.
सत्ताधारी पक्षावर नियम
आचार संहिता लागू झाल्यानंतर सत्ताधारी पक्षाला विशिष्ट नियमांचे पालन करणे आवश्यक असते. ते कोणत्याही प्रकारच्या सरकारी घोषणा करू शकत नाहीत. तसेच, सरकारी सुविधा आणि संसाधनांचा वापर प्रचारासाठी करण्यास मनाई असते. उद्घाटन, लोकार्पण इत्यादी कार्यक्रमही या काळात आयोजित करता येत नाहीत.
उमेदवारांवरील नियम
उमेदवारांनी आचार संहिता लागू झाल्यानंतर अत्यंत शिस्तबद्ध पद्धतीने प्रचार करणे आवश्यक आहे. कोणत्याही गैरकृत्याने किंवा नियमभंगाने उमेदवाराची उमेदवारी रद्द होऊ शकते. त्यात धार्मिक किंवा जातीय आधारावर प्रचार करणे, पोलिसांची परवानगी न घेता सभा घेणे यांसारख्या गोष्टींचा समावेश होतो.
सामान्य जनतेवरील परिणाम
आचार संहिता मुख्यतः राजकीय पक्ष आणि उमेदवारांसाठी लागू असली तरी सामान्य जनतेलाही त्याचे परिणाम जाणवतात. विशेषतः निवडणुकीच्या काळात सर्वसामान्यांसाठी प्रचाराच्या दरम्यान शांतता राखणे महत्त्वाचे असते. मतदानाच्या दिवशी कोणत्याही प्रकारची तणावपूर्ण परिस्थिती निर्माण होऊ नये याची काळजी घेतली जाते.
आचार संहिता उल्लंघन झाल्यास कारवाई
आचार संहितेचा भंग झाल्यास निवडणूक आयोग कारवाई करण्यास सक्षम असतो. यामध्ये निवडणूक प्रचार बंद करण्याचा आदेश देणे, उमेदवारावर कारवाई करणे किंवा गंभीर प्रकरणांमध्ये उमेदवारी रद्द करणे अशा कारवायांचा समावेश होतो.
मतदानाच्या दिवशी घ्यावयाची काळजी
मतदानाच्या दिवशी प्रत्येक मतदाराने मतदान करताना खालील नियम पाळणे आवश्यक आहे:
- मत देताना कुठल्याही प्रकारचा प्रभाव किंवा दबाव टाळा.
- मतदान केंद्राजवळ कुठल्याही राजकीय पक्षाचे प्रचार साहित्य असू नये.
- दारू किंवा कोणत्याही प्रकारच्या भेटवस्तूंचे वाटप झाले असल्यास निवडणूक आयोगाला त्वरित माहिती द्या.
मतदार यादीतील नाव कसे तपासावे?
आपण मतदार आहात का हे जाणून घेण्यासाठी निवडणूक आयोगाच्या अधिकृत वेबसाइटवर जाऊन आपले नाव तपासू शकता. त्यासाठी खालील चरणांचे पालन करा:
- निवडणूक आयोगाच्या वेबसाइटला भेट द्या.
- मतदार यादी तपासण्यासाठी दिलेल्या लिंकवर क्लिक करा.
- आपल्या मतदार ओळखपत्रानुसार तपशील भरा आणि नाव तपासा.
मतदान केंद्र कसे शोधावे?
मतदान केंद्र शोधण्यासाठी निवडणूक आयोगाच्या वेबसाइटवर निवडणूक केंद्र शोधण्यासाठी एक सुविधा दिलेली आहे. या सुविधेचा वापर करून आपण आपल्या मतदान केंद्राची माहिती घेऊ शकता. आपल्या मतदार ओळखपत्रानुसार मतदान केंद्र निवडले जाते.
निष्कर्ष
आचार संहिता ही निवडणूक प्रक्रियेचा महत्त्वाचा भाग आहे. ती लागू झाल्यानंतर सर्व राजकीय पक्षांनी आणि उमेदवारांनी तिचे पालन करणे अनिवार्य असते. यामुळे निवडणुकीत पारदर्शकता आणि निष्पक्षता राखली जाते. आपल्यालाही एक जबाबदार मतदार म्हणून आपला मतदानाचा हक्क बजावावा लागेल. 20 नोव्हेंबर 2024 रोजी महाराष्ट्रातील मतदारांनी आपला हक्क बजावून योग्य उमेदवाराची निवड करावी, हीच अपेक्षा आहे.
आपण आपले मतदार ओळखपत्र आणि मतदान केंद्राची माहिती आधीच तपासून घ्या आणि निवडणूक प्रक्रियेत सक्रिय सहभाग नोंदवा.